Z dniem 7 listopada 2019 r. w polskim systemie prawnym zaczęła obowiązywać nowa instytucja, uregulowana w art. 191 1 KPC pozwalająca na oddalenie powództwa na posiedzeniu niejawnym bez podejmowania przez Sąd jakichkolwiek czynności wobec pozwu. Zgodnie z przywołanym przepisem, sąd może oddalić powództwo jako oczywiście bezzasadne, opierając swoją ocenę jedynie na treści wniesionego pozwu oraz ewentualnie powołanych przez powoda dowodach, a także faktach notoryjnie znanych oraz powszechnie dostępnych.
Nowelizacja zapewnić ma szybkie odfiltrowanie spraw i zwalczaniu nadużyć procesowych, jednocześnie zmusza powoda do rzetelnego przygotowania i uzasadnienia pisma procesowego zawierającego żądanie znanemu prawu oraz dopuszczalnego w świetle przepisów prawa materialnego.
Sąd może nie wzywać powoda do usunięcia braków formalnych pozwu, uiszczenia opłaty, nie sprawdzać wartości przedmiotu sporu ani nie przekazywać sprawy. Co więcej, Sąd może oddalić powództwo nie doręczając pozwu pozwanemu ani nie rozpoznając wniosków złożonych wraz z pozwem. Od powoda wnoszącego taki pozew nie pobiera się opłaty – a dopiero w przypadku wniesienia przezeń apelacji należy od niego pobrać opłatę i od pozwu, i od apelacji.
Wyrok z uzasadnieniem, zawierającym wyjaśnienie, dlaczego powództwo zostało uznane za oczywiście bezzasadne, sąd z urzędu doręcza tylko powodowi z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia środka zaskarżenia.
Stosowanie przepisów umożliwiających oddalenie powództwa oczywiście bezzasadnego będzie wymagało należytej wykładni zgodnej z przysługującym stronie gwarancji prawa do sądu. Wobec treści art. 6. EKPCz każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Z tych względów, oddalenie powództwa na podstawie art. 191 1 KPC będzie miało charakter incydentalny.