Rozwód polsko – niemiecki

W sprawach o rozwód w sytuacji, gdy jeden z małżonków ma obywatelstwo niemieckie lub gdy małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali w Niemczech, niejednokrotnie dwie kwestie budzą poważne wątpliwości wśród naszych Mandantów. Pierwszą z nich jest pytanie, do jakiego sądu należy wnieść pozew o rozwód. Ze względu na wygodę, strona pozywająca chciałaby, aby postępowanie rozwodowe toczyło się w jego ojczystym kraju, jednak nie zawsze istnieje taka możliwość. Kwestia jurysdykcji krajowej jest uregulowana w unijnym Rozporządzeniu Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r., zwanym Bruksela II bis. Według tego rozporządzenia sądem właściwym do rozpatrzenia sprawy o rozwód jest sąd państwa:

– na którego terytorium małżonkowie zwykle zamieszkują lub

– na którego terytorium małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje lub

– na którego terytorium pozwany zwykle zamieszkuje lub

– na którego terytorium w przypadku wspólnego wniosku, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje lub

– na którego terytorium składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio przed złożeniem wniosku lub

– na którego terytorium składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku lub

– którego obywatelami są oboje małżonkowie.

Należy również zaznaczyć, że zgodnie z art. 1103(1) k.p.c., sprawy rozpoznawane w procesie należą do polskiej jurysdykcji krajowej jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi. Ponadto jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Polsce. Za wyjątkiem polskiej jurysdykcji wyłącznej podstawy jurysdykcji w sprawach małżeńskich mają charakter alternatywny. Jeżeli klient ma możliwość złożenia pozwu zarówno w Polsce, jak i w Niemczech warto rozważyć, w którym państwie będzie to dla niego korzystniejsze – czy to pod względem finansowym, czy potencjalnej długości postępowania. Jeżeli pozew został złożony zgodnie z właściwością sądu, nie ma znaczenia czy drugi małżonek wniesie pozew rozwodowy w innym państwie, co niekiedy ma miejsce, ponieważ pozew złożony jako pierwszy korzysta z przywileju pierwszeństwa. Sprawa w drugim kraju podlega zawieszeniu do czasu ustalenia jurysdykcji sądu – jeśli pierwszy sąd, do którego wniesiono pozew uzna się za właściwy, to drugi sąd stwierdza brak swej właściwości.

Drugą istotną kwestią jest odpowiedź na pytanie, jakie prawo zastosuje sąd rozstrzygając sprawę rozwodową. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady (UE) Nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. małżonkowie mogą umówić się co do wyboru prawa właściwego w przypadku rozwodu, wybierając jeden z wariantów wskazanych w rozporządzeniu. Gdy jednak tego nie uczynią prawem właściwym dla rozwodu jest:

– prawo państwa, w którym małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu w momencie wytoczenia powództwa; a jeżeli nie zachodzi taka sytuacja,

– prawo państwa, w którym małżonkowie mieli ostatnio miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że okres zwykłego pobytu nie zakończył się wcześniej niż rok przed wytoczeniem powództwa, o ile w momencie wytoczenia powództwa jedno z nich nadal tam zamieszkuje; a jeżeli małżonkowie nie mieli wspólnego miejsca pobytu

– prawo państwa, którego obywatelami są oboje małżonkowie w chwili wytoczenia powództwa; a jeżeli mają różne obywatelstwa

– prawo państwa, w którym wytoczono powództwo.

Niejednokrotnie nie da się jednoznacznie wykazać, które prawo będzie właściwe dla danej sprawy. Oczywiście nie jest możliwe odgórne stwierdzenie, które prawo – polskie czy niemieckie okazałoby się korzystniejsze dla interesów prawnych rozwodzącego się małżonka. W tym celu należy dokładnie rozpatrzeć jego sytuację prawną.